Βρισκόμαστε μπροστά σε μια Πρωτομαγιά που χαρακτηρίζεται από σημαντικές εξελίξεις στο διεθνή χώρο αλλά και στην Ελλάδα. Σημαδεύεται από τις πρόσφατες εξεγέρσεις των πεινασμένων στην Αίγυπτο και την Αϊτή, αλλά και τις παλιότερες στην Μπουρκίνα Φάσο, στο Καμερούν, στην Ακτή Ελεφαντοστού, στη Γουινέα, στη Μαυριτανία, στο Μαρόκο, στη Σενεγάλη, στην Υεμένη, στο Μεξικό, στο Ουζμπεκιστάν, στο Περού, ενώ ο ΟΗΕ προειδοποιεί πως έρχονται και νέες εξεγέρσεις σαν απάντηση στην πολιτική των κερδοσκόπων, που εκτοξεύει τις τιμές των τροφίμων στα ύψη, καταδικάζοντας στην πείνα δισεκατομμύρια ανθρώπους. Σημαδεύεται από τις επιτυχίες του λαού του Νεπάλ και του Κ.Κ. Νεπάλ (Μαοϊκό), που γεμίζουν ελπίδες τους λαούς και ανοίγουν καινούργιους δρόμους στον αγώνα για το σοσιαλισμό. Σημαδεύεται και από την κατάσταση στην Ελλάδα, μετά τις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις για το ασφαλιστικό αλλά και την υπογραφή της νέας Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, όπου ΠΑΣΚΕ και ΔΑΚΕ ξεπούλησαν τους εργαζόμενους και τους αγώνες, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά το ρόλο του δικομματισμού. Την ίδια στιγμή που οι εργαζόμενοι της Τράπεζας της Ελλάδας έδειχναν πως μπορούμε να αναγκάσουμε την κυβέρνηση σε υποχωρήσεις, αν επιμείνουμε στο δρόμο του αγώνα. Αλλά και σε μια στιγμή που η επίθεση της κυβέρνησης απέναντι στα λαϊκά στρώματα συνεχίζεται με αμείωτη ένταση (ξεπούλημα ΟΤΕ, λιμανιών κ.λπ., ασφαλιστικό δημοσίων υπαλλήλων, εργασιακά). Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, επιλέξαμε να κάνουμε ένα αφιέρωμα, το οποίο να αναφέρεται στην κατάσταση των λαών αλλά και των εργαζόμενων στην Ελλάδα και περιλαμβάνει: Μια σύντομη εκτίμηση για τις ιδιαιτερότητες της φετινής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα. Την ανακοίνωση του ΚΟ της ΚΟΕ για τις εξελίξεις στο διεθνή και ελλαδικό χώρο. Συνεντεύξεις του Παύλου Ροβολή, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εργατικού Κέντρου Θήβας, και του Αντώνη Μεϊμάρογλου, μέλους του ΔΣ του σωματείου εργαζομένων της SOFTEX, με αναφορές στην κατάσταση της εργατικής τάξης. Ρεπορτάζ από τα πρόσφατα γεγονότα με τους απεργούς μετανάστες της Μανωλάδας. Μια δήλωση της Δέσποινας Σπανού, μέλους της Εκτελεστικής Γραμματείας της ΑΔΕΔΥ, για την προώθηση των ευέλικτων εργασιακών σχέσεων στο δημόσιο τομέα. Συζήτηση με δυο εργαζόμενες σε call-centers, τη Δήμητρα και τη Μαρία, για τις συνθήκες δουλειάς και την κατάσταση των εργαζoμένων σε αυτόν τον τομέα. Συνέντευξη του Γιάννη Κουζή, επιστημονικού συνεργάτη του ΙΝΕ της ΓΣΕΕ, σχετικά με την ευελιξία στην Ελλάδα και τις συνθήκες που δημιουργεί στην αγορά εργασίας. Ένα ιστορικό για τις Πρωτομαγιές που σημάδεψαν τους εργαζόμενους και τον τόπο, με ειδική αναφορά στις Πρωτομαγιές της κατοχής και τις θυσίες των κομμουνιστών (με ιδιαίτερη αναφορά στον κομμουνιστή, αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Νίκο Γλέζο, αδελφό του Μανώλη Γλέζου, ο οποίος εκτελέστηκε στις 10 Μάη 1944 μαζί με 91 άλλους αγωνιστές).
Μέσα απ’ αυτές τις σελίδες, θέλουμε να προσεγγίσουμε την κατάσταση των εργαζομένων σήμερα, σε διαφορετικούς χώρους και καταστάσεις. Ελπίζουμε έτσι να συμβάλουμε στην ανίχνευση των τρόπων οργάνωσης της αντίστασης στο νεοφιλελευθερισμό και τον κανιβαλισμό που θέλει να επιβάλει το κεφάλαιο στην αγορά εργασίας.
Κείμενα: Φειδίας Παϊρίδης
Η φετινή Πρωτομαγιά: “Δύσκολη” ή ελπιδοφόρα;
Όλοι αντιλαμβάνονται πως η φετινή Πρωτομαγιά παρουσιάζει ορισμένες ιδιομορφίες. Βρισκόμαστε μετά από πολλούς μήνες σημαντικών κινητοποιήσεων για το ασφαλιστικό, όπου εκφράστηκε η αγωνιστική διάθεση εκατοντάδων χιλιάδων εργαζόμενων αλλά και η συμπαράσταση ολόκληρης της κοινωνίας. Βρισκόμαστε όμως και μετά το κλείσιμο αυτής της κινητοποίησης. Ένα κλείσιμο που δεν συνέβη γιατί κουράστηκαν οι εργαζόμενοι (αγαπημένο σλόγκαν πολλών συνδικαλιστών όλων των τάσεων) ή γιατί ψηφίστηκε ο νόμος, αλλά γιατί η συνδικαλιστική ηγεσία, κύρια η ΠΑΣΚΕ η ΔΑΚΕ, αποφάσισε να κλείσει τις κινη τοποιήσεις. Βρισκόμαστε μετά την υπογραφή της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης του αίσχους, σε μια περίοδο που πολλοί συνδικαλιστές (όχι μόνο του δικομματισμού) “κηρύσσουν” την κάμψη του κινήματος και προετοιμάζουν τα πνεύματα για μια δύσκολη Πρωτομαγιά.
Η πραγματικότητα, όμως, δεν έχει μόνο μια πλευρά – και ιδιαίτερα τη διαρκώς, μονίμως και συστηματικά δύσκολη. Πέρα από τα παραπάνω, βρισκόμαστε σε μια εποχή που τα προβλήματα των εργαζόμενων, και ιδιαίτερα των νέων, πολλαπλασιάζονται. Και τίποτα δεν δείχνει πως όλος αυτός ο κόσμος έχει αποδεχτεί να ζει χωρίς δικαιώματα. Η απεργία της Τράπεζας της Ελλάδας έδειξε τα όρια της “αδιαλλαξίας” της κυβέρνησης. Πάρα πολλοί κλάδοι βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις για την υπογραφή κλαδικών συμβάσεων. Και το κυριότερο, κάθε επαφή με εργαζόμενους δείχνει πως η απογοήτευση περισσότερο βρίσκεται στην “κορυφή” και λιγότερο στη βάση. Την ίδια στιγμή, οι εξεγέρσεις των πεινασμένων και οι επιτυχίες του λαού του Νεπάλ δείχνουν πως τα πράγματα δεν θα πάνε όπως τα σχεδιάζουν “οι μεγάλοι”, παρά τις δυσκολίες και τα προβλήματα για τους λαούς.
Δύσκολη, λοιπόν, ή ελπιδοφόρα η φετινή Πρωτομαγιά; Σίγουρα θα είναι δύσκολη. Όχι γιατί είναι δύσκολη η κατάσταση, αυτό θα μπορούσε να ξεπεραστεί, ακόμα και να αντιστραφεί, αλλά γιατί η πλειοψηφία των συνδικαλιστών τη θέλει δύσκολη, για να επανέλθει η κατάσταση στη συνηθισμένη τους αφασία. Η δυσκολία επιτείνεται από το γεγονός ότι η αφασία και το “υπάρχουμε για τον εαυτό μας” επεκτείνεται στο χώρο της πολιτικής Αριστεράς – και όχι μόνο της κοινοβουλευτικής. Αυτά όμως αφορούν σε μεγάλο βαθμό το πολιτικό και συνδικαλιστικό προσωπικό, το οποίο μπορεί να καθορίζει πράγματα, να διευκολύνει ή να δυσκολεύει εξελίξεις, ακόμα και να κλείνει αγώνες, αλλά δεν μπορεί να αποφασίσει για το πώς θα πάνε τα πράγματα. Ειδικά στην απομόνωση από τον κόσμο στην οποία βρίσκεται – ή, ακριβέστερα, έχει αυτοκαταδικαστεί. Πέρα από αυτό τον κόσμο ή μικρόκοσμο με τη “μεγάλη δύναμη” βρίσκεται ο κόσμος της δουλειάς. Οι εργαζόμενοι που συμπιέζονται και είναι αδύνατο να μείνουν αδρανείς. Οι νέοι που αρνούνται την καταδίκη τους σε πλήρη ελαστικοποίηση και παντελή έλλειψη δικαιωμάτων. Οι συμβασιούχοι που κρέμονται σε υποσχέσεις για μερικούς μήνες δουλειά. Οι εργαζόμενοι με stage, οι σύγχρονοι σκλάβοι. Οι ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι. Και όλοι αυτοί δεν είναι η μειοψηφία και το περιθώριο, αλλά η πλειοψηφία. Μια πλειοψηφία η οποία συνήθως δεν εκφράζεται, δεν έχει βρει τη δική της φωνή, δεν είναι οργανωμένη, είναι “ανίσχυρη”.
Αυτός ο κόσμος είναι η ελπίδα, όχι μόνο της Πρωτομαγιάς, αλλά και του εργατικού και των κοινωνικών κινημάτων. Μόνο που πρέπει να ξεπεράσει τις αδυναμίες του. Να αρχίσει να οργανώνεται. Να βρει τη φωνή του. Να αρχίσει να συνειδητοποιεί τη δύναμή του. Τότε θα αρχίσει να αλλάζει το τοπίο και η δύναμη θα μετατοπιστεί από τους λίγους στους πολλούς. Αυτό πρέπει να είναι το μήνυμα της φετινής Πρωτομαγιάς. Δύσκολης και ελπιδοφόρας γιατί, παρά το χάλι που επικρατεί και τους μηχανισμούς που δουλεύουν γι’ αυτό, ο κόσμος αντιστέκεται. Όχι μόνο στο νεοφιλελευθερισμό, αλλά και στην αφασία. Τα υπόλοιπα εξαρτώνται από μας και τη δουλειά που πρέπει να γίνει.
Η κατάσταση των εργαζoμένων στη βιομηχανία
Εργαζόμενοι χωρίς δικαιώματα στο συνδικαλισμό και στην απεργία, με τη δαμόκλειο σπάθη της απόλυσης πάνω από το κεφάλι τους. Μετανάστες, 4ωρίτες, εργαζόμενοι με stage, ανασφάλιστοι εργάτες σε σκληρές και ανθυγιεινές συνθήκες μέσα στην παραγωγή. Περικοπές και μειώσεις προσωπικού και εξοντωτική εργασία που οδηγούν σε θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα. Εργοδοτική ασυδοσία, μηδενική προστασία των εργαζομένων. Μισθός στα όρια της πείνας, μισός μισθός για μισή εργασία. Στη φθίνουσα βιομηχανία της Ελλάδας τα δικαιώματα είναι υπό εξαφάνιση. Η συζήτηση με τους δύο συνδικαλιστικούς εκπροσώπους του βιομηχανικού προλεταριάτου που φιλοξενούμε σ’ αυτή τη σελίδα είναι αποκαλυπτική. Μιλάμε με τον Παύλο Ροβολή από το Εργατικό Κέντρο Θήβας και τον Αντώνη Μεϊμάρογλου από το σωματείο της SOFTEX.
Η οργάνωση των εργατών μόνη διέξοδος
Συνέντευξη με τον Παύλο Ροβολή, μέλος του ΔΣ του Εργατικού Κέντρου Θήβας
Μπορείς να μας περιγράψεις με λίγα λόγια την κατάσταση των εργαζομένων αυτή τη στιγμή στη βιομηχανία, τις συνθήκες εργασίας και το “κλίμα” που επικρατεί μέσα στο χώρο αυτόν;
Θα προσπαθήσω να περιγράψω την κατάσταση των 25.000 βιομηχανικών εργατών που δουλεύουν στις 500 βιομηχανίες της ευρύτερης περιοχής Σχηματαρίου-Οινοφύτων, μίας από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές περιοχές στην Ελλάδα. Κάθε πρωί, 25.000 εργάτες περνούν τις πύλες των εργοστασίων και για οκτώ έως και δώδεκα ώρες, σε 3 βάρδιες όλο το 24ωρο, κάτω από σκληρές συνθήκες εργασίας, παράγουν τα υλικά αγαθά για την καταναλωτική μας κοινωνία. Μεταλλεργάτες, μηχανουργοί, υφαντουργοί, μηχανοτεχνίτες, συσκευαστές, αποθηκάριοι, τυπογράφοι, βιβλιοδέτες, όλες σχεδόν οι ειδικότητες και διάφορες εθνότητες –Πακιστανοί, Ινδοί, Αφγανοί– χωρίς κάρτα εργασίας, ανασφάλιστοι, με stage, συνταξιούχοι, 6μηνίτες, ωρομίσθιοι, με 15, 20 και 25 ευρώ μεροκάματο, με 300-600 ευρώ το μήνα, παράγουν τον καθημερινό πλούτο, έναν πλούτο που τον καρπώνονται οι βιομήχανοι και αυξάνουν τα υπερκέρδη τους με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Σ’ αυτή την περιοχή το κράτος είναι ανύπαρκτο. Όλες οι κυβερνήσεις που πέρασαν τα τελευταία χρόνια είναι απούσες από το χώρο της βιομηχανίας. Τα εργατικά ατυχήματα είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Στο όνομα του κέρδους, οι εργαζόμενοι υποβάλλονται στην πιο απάνθρωπη εκμετάλλευση, μέσα στις πιο σκληρές συνθήκες εργασίας. Εδώ ο νόμος περί υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων είναι κενό γράμμα. Στο όνομα του κέρδους, δεν παίρνεται κανένα μέτρο για να σταματήσει η μόλυνση του περιβάλλοντος. Στο όνομα του κέρδους, τα βιομηχανικά απόβλητα κατέστρεψαν τον υδροφόρο ορίζοντα και τον Ασωπό ποταμό και έχουν μετατρέψει το πόσιμο νερό σε δηλητήριο, αφού έχουν ανιχνευτεί σ’ αυτό μεγάλες ποσότητες εξασθενούς χρωμίου. Οι ζωές των εργαζόμενων και των κατοίκων της περιοχής Οινοφύτων-Σχηματαρίου δεν έχουν καμία αξία, αφού χιλιάδες απ’ αυτούς, που χρησιμοποιούν το νερό αυτό, τοξινώνονται και υποβάλλονται καθημερινά σε κινδύνους καρκινογένεσης. Οι βιομηχανικοί εργάτες στην περιοχή, και όχι μόνο –σε όλη την Ελλάδα–, είναι απροστάτευτοι, ξεχασμένοι.
Δηλαδή, η πολιτεία, η κυβέρνηση, οι πολιτικοί φορείς και τα κόμματα δεν έχουν καμία επαφή με τους εργαζόμενους στον παραγωγικό αυτόν τομέα;
Όχι. Πολλές φορές, οι πολιτικοί αρχηγοί, τα κόμματα, οι βουλευτές, τα ΜΜΕ αναφέρονται στο δημόσιο τομέα και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, στις ΔΕΚΟ –ΟΤΕ, ΔΕΗ Ολυμπιακή κ.λπ.–, στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι σ’ αυτές, και καλά κάνουν. Υπάρχει όμως κι ένα άλλο μεγάλο κομμάτι εργαζόμενων στον ιδιωτικό τομέα, για το οποίο αυτές οι αναφορές και οι παρεμβάσεις είναι ανύπαρκτες. Πόσοι πηγαίνουν να συναντήσουν τους εργαζόμενους στις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες; Και αν το επιχειρήσουν, τότε θα διαπιστώσουν ότι και γι’ αυτούς οι πόρτες είναι κλειστές. Εδώ δεν υπάρχουν πολιτικές συγκεντρώσεις, εδώ δεν υπάρχει επικοινωνία με τους εργαζόμενους. Αν επιδιώξουν να μπουν μέσα σ’ αυτά τα εργοστάσια, θα διαπιστώσουν και οι ίδιοι το επίπεδο της δημοκρατίας που υπάρχει μέσα σ’ αυτούς τους χώρους. Κακά τα ψέματα, στο εργοστάσιο η δημοκρατία μένει απ’ έξω. Δεν υπάρχουν δικαιώματα, υπάρχουν μόνο υποχρεώσεις.
Αλήθεια, υπάρχουν αντιστάσεις από τη μεριά των εργαζόμενων; Υπάρχει συνδικαλιστική κίνηση μέσα στα εργοστάσια;
Στα 500 εργοστάσια που υπάρχουν στην περιοχή, λειτουργούν 14 εργοστασιακά σωματεία. Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες, την τρομοκρατία και τον κίνδυνο της απόλυσης που επικρέμαται κάθε στιγμή στις τελευταίες απεργιακές κινητοποιήσεις για το ασφαλιστικό, η συμμετοχή των εργαζόμενων ήταν σημαντική. Σε πολλά εργοστάσια οι εργαζόμενοι συμμετείχαν μαζικά, πράγμα που εξόργισε την εργοδοσία, η οποία απάντησε με απολύσεις και με τρομοκρατικές ενέργειες. Για παράδειγμα, σε μεγάλη αποθηκευτική πολυεθνική μονάδα, η εργοδοσία, εκμεταλλευόμενη την απουσία του σωματείου και των εργαζομένων που συμμετείχαν στην απεργία, παραβίασε τα γραφεία του σωματείου, πήρε το μητρώο μελών και άλλαξε την κλειδαριά της πόρτας. Στο ΔΣ ανακοίνωσε, την επομένη, ότι δεν τους παραχωρεί χώρο, παραβιάζοντας προκλητικά το Νόμο 1264/82. Το γεγονός καταγγέλθηκε στην αστυνομία, στον εισαγγελέα και στην επιθεώρηση εργασίας Θήβας. Οι εργαζόμενοι περίμεναν την παρέμβαση των θεσμικών οργάνων για να εφαρμοστεί ο νόμος. Δυστυχώς όμως διαπιστώθηκε, γι’ άλλη μια φορά, ότι το μεγάλο κεφάλαιο προστατεύεται προκλητικά από τους μηχανισμούς του κράτους. Το γεγονός ότι και το ίδιο το υπουργείο Απασχόλησης με έγγραφο που εξέδωσε αποφάνθηκε και δικαιολόγησε την εργοδοσία αποδεικνύει ότι αυτή η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είναι κυβέρνηση που υπερασπίζεται τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου απροκάλυπτα. Η εργοδοσία, λαμβάνοντας το πράσινο φως, προχώρησε στην απόλυση δύο μελών του σωματείου που συμμετείχαν στις απεργιακές κινητοποιήσεις. Σε αγαστή συνεργασία, εργοδοσία και κυβέρνηση προσπαθούν να πλήξουν ταξικά αγωνιστικά σωματεία, να τρομοκρατήσουν τους εργαζόμενους. Θα το καταφέρουν; Κατηγορηματικά απαντώ ΟΧΙ. Οι βιομηχανικοί εργάτες έχουν μάθει να υπομένουν και να αντέχουν πολλά. Όμως οι απαράδεκτες συνθήκες εργασίας, η στυγνή εκμετάλλευση, οι χαμηλοί μισθοί και τα μεροκάματα θα οδηγήσουν στην ανάγκη να υπερνικηθούν οι δυσκολίες που βάζει η εργοδοσία και θα βρουν τρόπους να οργανώσουν την αντίσταση και την πάλη τους.
Πόσο έχουν επηρεάσει το χώρο της βιομηχανίας οι αλλαγές στην εργασία, οι νέες μορφές εργασίας (μερική απασχόληση, ευελιξία) που ανέφερες και προηγουμένως;
Τα τελευταία χρόνια, οι νέες ελαστικές σχέσεις εργασίας έχουν πάρει τεράστιες διαστάσεις. Μέσα στις βιομηχανικές επιχειρήσεις υπάρχουν όλες οι μορφές εργασίας. Υπάρχουν οι εργολάβοι που επινοικιάζουν εργαζόμενους στις βιομηχανίες, οι συμβασιούχοι ορισμένου χρόνου και έργου, οι εργαζόμενοι με stage. Στην περιοχή μας, χωρίς να έχουμε ακριβή στοιχεία, γιατί δεν καταγράφονται πουθενά, υπολογίζουμε ότι με τις νέες εργασιακές σχέσεις δουλεύει περίπου ένα 40%. Αυτό δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα στην προσπάθεια οργάνωσης των εργατών. Αυτοί που δουλεύουν με τις νέες εργασιακές σχέσεις δυσκολεύονται ακόμη περισσότερο να συνδικαλιστούν, διότι κινδυνεύουν άμεσα να χάσουν τη δουλειά τους. Επίσης, οι οικονομικοί μετανάστες γίνεται προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν από την εργοδοσία ως ο αδύναμος κρίκος. Όμως στην περιοχή μας υπάρχουν φαινόμενα όπου οι Έλληνες εργαζόμενοι και οι ξένοι βρίσκουν τον κοινό αγωνιστικό βηματισμό τους. Τα συμφέροντα και τα προβλήματα είναι κοινά, συνεπώς και ο αγώνας. Η τελευταία εξέγερση των δουλοπάροικων φραουλάδων το επιβεβαιώνει. Οι οικονομικοί μετανάστες περνούν σε μια άλλη φάση συμμετοχής, στην παραγωγική και κοινωνική δραστηριότητα.
Τι νομίζεις ότι μπορεί να γίνει για να αλλάξει η κατάσταση στα εργοστάσια; Από πού πρέπει να ξεκινήσουμε και με ποιες δυνάμεις;
Οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, στη βαριά βιομηχανία, θέλουν πολύ περισσότερο απ’ τον καθένα ν’ αλλάξει το τοπίο για να μπορέσουν κι αυτοί ν’ αποκτήσουν δικαιώματα, ν’ αναπνεύσουν τον αέρα της δημοκρατίας. Θέλουν, πριν απ’ όλα και πάνω απ’ όλα, οι βιομήχανοι να σταματήσουν να είναι ασύδοτοι. Είναι θυμωμένοι, είναι αγανακτισμένοι, είναι σκληρά αδικημένοι. Νιώθουν όμως μόνοι, ξεχασμένοι, απροστάτευτοι, έρμαια στα χέρια της εργοδοσίας. Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, με τις πολιτικές τους, αύξησαν την ασυδοσία και την εκμεταλλευτική δύναμη των βιομηχάνων. Αυτό δεν χρειάζονται αναλύσεις για να το καταλάβουν οι εργάτες? το βιώνουν κάθε μέρα στο πετσί τους μέσα στους χώρους εργασίας. Είναι ώριμες οι συνθήκες, είναι έτοιμοι να κάνουν το βήμα της συλλογικής, ενωτικής προσπάθειας για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Αυτό που θέλουν και περιμένουν είναι η προσπάθειά τους να μην πέσει στο κενό. Από τη σημερινή κυβέρνηση και τα κόμματα του δικομματισμού, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, δεν περιμένουν τίποτα. Η Αριστερά είναι η μόνη τους ελπίδα. Το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ είναι ελπιδοφόρο. Η ενίσχυσή του γέννησε και γεννά προσδοκίες, όχι κυβερνητικές, όπως νομίζουν ορισμένοι, αλλά άμεσης παρέμβασης, ώστε ν’ αποκτήσουν ή να κατακτήσουν οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα δικαιώματα που σήμερα είναι ανύπαρκτα. Νόμοι υπάρχουν αλλά είναι κενό γράμμα. Η Αριστερά πρέπει άμεσα να στρέψει την πολιτική της παρέμβαση και δράση σ’ αυτό το κοινωνικό τμήμα, που την έχει ανάγκη και την περιμένει. Να εκπονήσει ένα σχέδιο φιλόδοξο και να πρωτοστατήσει στην ανάδειξη των προβλημάτων. Πρέπει να αποδείξει, όμως, ότι έχει καθαρό μέτωπο με το μεγάλο κεφάλαιο και τους βιομήχανους στην πράξη. Να πρωτοστατήσει στη δημιουργία σωματείων κλαδικών και βιομηχανικών. Με κινητοποιήσεις να προστατέψει το δικαίωμα στη δουλειά και το συνταγματικό δικαίωμα των εργαζόμενων να συνδικαλίζονται. Να αποτρέψει εκδικητικές απολύσεις και απολύσεις εργαζομένων που τόλμησαν να συνδικαλιστούν. Πρέπει η Αριστερά να μπει μπροστά για ν’ αλλάξει το τοπίο μέσα σ’ αυτούς τους χώρους. Δεν φτάνει να καλούμε τους εργαζόμενους στον αγώνα για την απόκρουση και την ανατροπή του νεοφιλελευθερισμού, πρέπει να αποδείξουμε κιόλας ότι μπορούμε και γνωρίζουμε πώς θα το πράξουμε αυτό.
Χρειαζόμαστε τα σωματεία
Συνέντευξη με τον Α. Μεϊμάρογλου, μέλος του ΔΣ του σωματείου της Softex
Ποια είναι η κατάσταση στους χώρους εργαζομένων μετά τις πρόσφατες κινητοποιήσεις. Ποια είναι τα βασικά προβλήματα των εργαζομένων σήμερα;
Η κατάσταση στα εργοστάσια δεν έχει αλλάξει. Υπήρξαν αυτές οι κινητοποιήσεις, αλλά το καθεστώς στο εργοστάσιο, αν δεν υπάρχει σωματείο, δεν αλλάζει. Δηλαδή, υπάρχει τρομοκρατία από τον εργοδότη. Ακόμα κι αν υπάρχει κάποιο σωματείο εργοδοτικό, δεν εξυπηρετεί σε τίποτα. Αυτή την κατάσταση, που έχουν δημιουργήσει οι εργοδότες και το κράτος, τη βιώνουν στο πετσί τους οι εργαζόμενοι. Το θέμα είναι τι μπορούν να αλλάξουν οι ίδιοι από μόνοι τους. Ο κόσμος καταλαβαίνει, αλλά, αν δεν υπάρχει το σωματείο, δεν μπορεί να κινηθεί γιατί φοβάται. Όταν έχει απεργία, είναι γνωστό ότι όποιος δεν πάει στη δουλειά κινδυνεύει να απολυθεί.
Υπάρχει πολλή συζήτηση για τη flexicurity και το πόρισμα της επιτροπής Κουκιάδη. Εσείς τι αλλαγές βλέπετε μέσα στους χώρους των εργοστασίων; Τι μέτρα προωθούν οι επιχειρήσεις;
Στη Softex έχει καταλάβει η εργοδοσία –γιατί κάναμε 2,5 μήνες κινητοποιήσεις πριν από 2,5 χρόνια, όταν ήθελαν να κάνουν απολύσεις– ότι δεν μπορεί να τα βάλει με τους εργαζόμενους οι οποίοι είναι συσπειρωμένοι στο σωματείο. Βέβαια, κάθε εργοδότης θέλει να αυξήσει τα κέρδη του με την εντατικοποίηση της εργασίας. Σε κάποια εργοστάσια είναι πιο οδυνηρό απ’ ό,τι σ’ εμάς. Οι εργαζόμενοι φορτώνονται τρεις και τέσσερις δουλειές. Γι’ αυτό υπάρχουν και ατυχήματα. Ακόμα υπάρχουν τα 4ωρα, η ημιαπασχόληση, το σύστημα “όταν υπάρχει δουλειά, θα δουλέψεις παραπάνω και θα πάρεις ένα ρεπό, όταν δεν θα υπάρχει δουλειά” κ.λπ. Οι εργοδότες εκμεταλλεύονται τους νόμους του κράτους. Τους λύνει τα χέρια το κράτος. Οι συμβάσεις που υπογράφουν οι πουλημένοι της ΓΣΕΕ δεν περνάνε, αυτές του 1,5 και 3%. Εμείς τους έχουμε δώσει να καταλάβουν ότι αυτά τα πράγματα δεν γίνονται. Βοήθησε και το γεγονός ότι μείναμε και λίγα άτομα και έχει κατέβει το εργατικό κόστος, οπότε, για να μην έχουν προβλήματα με την παραγωγή, δίνουν κάτι παραπάνω.
Επιμέλεια: Μαρία Γασπαρινάτου
Αποστολή: Της Μανωλάδας οι κολασμένοι
Όταν φτάσαμε στη Νέα Μανωλάδα, τη Μεγάλη Δευτέρα το πρωί, το κλίμα ήταν φαινομενικά ήρεμο. Οι αστυνομικές δυνάμεις είχαν αποχωρήσει –συναντήσαμε μόνο δυο περιπολικά όλα κι όλα–, οι μετανάστες εργάτες γης είχαν γυρίσει στα θερμοκήπια, παίρνοντας αύξηση ενάμισι ευρώ στο μεροκάματο, και οι ντόπιοι στο καφενείο συζητούσαν για όλους εκείνους που “δυσφήμισαν” το χωριό τους “στα καλά καθούμενα” κοιτώντας κι εμάς “στραβά”. Οι κουβέντες με το σταγονόμετρο…
Είχαν προηγηθεί η διήμερη απεργία των μεταναστών που αρνήθηκαν να δουλεύουν για 23,5 ευρώ τη μέρα στο καμίνι των θερμοκηπίων φράουλας, ζητώντας παράλληλα ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, ο άγριος ξυλοδαρμός τριών μελών του ΠΑΜΕ Ηλείας και αρκετών μεταναστών, απειλές και τουφεκιές στον αέρα, που δεν επιβεβαιώνονται επισήμως…
“Κανένα άλλο περιστατικό δεν συνέβη (σ.σ. η ανακοίνωση είναι για τον ξυλοδαρμό των συνδικαλιστών του ΠΑΜΕ), επιπλέον δε ουδεμία καταγγελία ή αναφορά περιήλθε στις αστυνομικές υπηρεσίες περί απειλητικών συμπεριφορών ή οπλοφορούντων ατόμων”, αναφέρει, μεταξύ άλλων, η ανακοίνωση της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος της 20ής Απριλίου.
Θέλαμε να μιλήσουμε με κάποιους μετανάστες. Η συμβουλή ενός συναδέλφου ήταν να μην πάμε μόνοι μας στα χωράφια έπειτα απ’ όσα έχουν συμβεί. Το κλίμα δεν θα ήταν… φιλικό. Τελικά, μας δέχτηκε στο χωράφι του ένας παραγωγός, ο οποίος μας έφερε δύο από τους εργάτες του να μας μιλήσουν. Και οι δύο δήλωσαν ικανοποιημένοι από την αύξηση που πήραν…
“Τα 25 ευρώ είναι καλά, τα 30 είναι πολλά”, μας είπαν. “Εμείς εδώ είμαστε ευχαριστημένοι, το αφεντικό δουλεύει σαν κι εμάς”. Το αφεντικό ήταν δίπλα. Μας είπε ότι με το τριαντάευρο “δεν βγαίνει”, καθώς η καλλιέργεια της φράουλας είναι από τις πιο ακριβές και δύσκολες. Κοστίζει από 5.000 ευρώ το στρέμμα και για το μάζεμα χρειάζονται τουλάχιστον 100 μεροκάματα το στρέμμα.
Σε όλη την κουβέντα διαχώριζε τη θέση του από τα γεγονότα των προηγούμενων ημερών, αφήνοντας να εννοηθεί ότι στο δικό του το χωράφι τα πράγματα λειτουργούν αλλιώς: οι εργάτες δεν πληρώνουν για τα πλαστικά τολ όπου μένουν, δουλεύει μαζί τους χρόνια, τους ξέρει, ξέρει τις οικογένειές τους.
Φύγαμε, κατευθυνόμενοι προς έναν από τους διάσπαρτους καταυλισμούς όπου μένουν οι μετανάστες. Τα πλαστικά τολ των θερμοκηπίων έχουν μετατραπεί σε καταλύματα? παιδικές κούνιες κρεμασμένες στα δέντρα, μπουγάδες απλωμένες και παραπήγματα για τουαλέτες.
“Δεν μιλάμε ελληνικά”, μας είπαν πριν προλάβουμε καν να ρωτήσουμε, και έριχναν κλεφτές ματιές τριγύρω. Ήταν η ώρα που οι εργάτες γης επέστρεφαν από τα θερμοκήπια. Δίπλα μας πέρασαν κάποια αγροτικά με τις καρότσες τους γεμάτες μετανάστες. Κάποιοι μας χαιρέτησαν φωνάζοντας δυνατά: “Τριάντα”.
“Γι’ αυτά που βλέπετε πληρώνω 150 ευρώ το μήνα”, μας φώναξε ένας μαυριδερός άντρας από την απέναντι μεριά του δρόμου.
Τον πλησιάσαμε.
“Δουλεύω χρόνια στην Ελλάδα, το αυτοκίνητό μου είναι ελληνικό”, μας είπε δείχνοντας ένα σαραβαλιασμένο Lada. “Να γράψετε για το πώς ζούμε, πού μένουμε, για το πώς μας παίρνουν τα λεφτά από τα μπακάλικα που στήνουν εδώ”. Μας είπε ότι είναι Βούλγαρος από το Ρούσε.
Αρνήθηκε ότι υπάρχουν “μεσάζοντες” που κανονίζουν ποιος εργάτης θα δουλέψει πού, παίρνοντας τρία ευρώ το κεφάλι, κι ότι τώρα ζητούν περισσότερα. “Δεν το έχω ακούσει”, μας είπε.
“Έχει οικογένεια εδώ, τι τον ρωτάτε;” πέταξε φευγαλέα ένας άλλος μετανάστης, ο οποίος δεν στάθηκε να μας μιλήσει.
Άγριες… φράουλες
Στα θερμοκήπια φράουλας στη Νέα Μανωλάδα δουλεύουν σήμερα γύρω στους 2.500 μετανάστες από το Μπανγκλαντές, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ινδία, το Πακιστάν. Πολλοί απ’ αυτούς θα μείνουν στην περιοχή για τη συγκομιδή της πατάτας, άλλοι θα φύγουν προς τη Μακεδονία για τα ροδάκινα και μετά στην Άρτα για τα πορτοκάλια.
Οι περισσότεροι δεν έχουν χαρτιά: Βούλγαροι και Ρουμάνοι βρίσκονται στην Ελλάδα με τουριστικά έγγραφα και περιμένουν –τώρα που οι χώρες τους μπήκαν στην ΕΕ– πότε θα μπορούν να μπαίνουν στη χώρα μόνο με την επίδειξη της ταυτότητάς τους – Ευρωπαίοι πολίτες γαρ…
Στη Νέα Μανωλάδα παράγεται το 90% της εγχώριας παραγωγής φράουλας. Ο συνεταιρισμός IRMINI έχει 31 μέλη, ενώ ο συνολικός αριθμός των παραγωγών φτάνει περίπου τους 45. Κανένας δεν ήθελε όμως να μας μιλήσει επίσημα.
“Όλοι το παρατράβηξαν, το ένα έφερε το άλλο”, μας είπε τοπικός παράγοντας, ο οποίος όμως δεν ήθελε να μιλήσει επώνυμα. “Το πρόβλημα είναι η διαμονή”, είπε προτού φύγει.
Οι εικόνες όμως που αντικρίζεις στη Νέα Μανωλάδα αποδεικνύουν ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο η διαμονή. Η δουλειά στα θερμοκήπια είναι εξοντωτική, η ζέστη αφόρητη – ακούσαμε ακόμα και για θανάτους μεταναστών από θερμοπληξία. Σκυφτοί για ώρες, χωρίς μάσκες ή γάντια –οι φράουλες ψεκάζονται με φυτοφάρμακα κάθε δεκαπέντε μέρες, “πιστοποιημένα”, μας είπαν– οι εργάτες γης δουλεύουν με προσοχή, γιατί ο καρπός είναι ντελικάτος στο μάζεμα.
Από τα 25 ευρώ του “αυξημένου” πλέον μεροκάματου είναι ζήτημα αν τα πέντε μένουν στους μετανάστες: το νοίκι για τις χαμοκέλες, που κυμαίνεται από 50 έως 150 ευρώ, τα ψώνια στα αυτοσχέδια μπακάλικα, που στήνονται στους καταυλισμούς από τους “φραουλάδες”, το κατά κεφαλήν χαράτσι από τους “νταβατζήδες” ομοεθνείς των μεταναστών, που κανονίζουν ποιος θα δουλέψει στα χωράφια και ποιος όχι. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, ο “μεσάζοντας” παίρνει τα μεροκάματα από τον παραγωγό και τα μοιράζει εκείνος στους “δικούς του” εργάτες γης – η δουλεία διπλή.
Η κατάσταση στη Νέα Μανωλάδα δεν δημιουργήθηκε σήμερα, δεν είναι άγνωστη στους ντόπιους, στις αρχές. Είναι η ίδια κατάσταση που επικρατεί σε πολλές αγροτικές περιοχές της Ελλάδας, άσχετα αν οι τοπικοί φορείς προσποιούνται ότι ανακαλύπτουν σήμερα τον κόσμο.
Όταν ρωτήσαμε ποιος μάζευε παλιά τις φράουλες, μας είπαν: “Οι γυναίκες του χωριού”. Σήμερα, οι γυναίκες του χωριού έχουν αντικατασταθεί από χιλιάδες άλλες γυναίκες, άντρες και παιδιά, μετανάστες που δεν στοιχίζουν τίποτα, είναι “αναλώσιμοι”, χωρίς χαρτιά και στοιχεία. Κάποιοι απ’ αυτούς ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας καλύτερο μεροκάματο και ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης. Πήραν ψίχουλα. Οι όροι όμως για νέα ξεσπάσματα είναι υπαρκτοί.
Ρεπορτάζ: Κατερίνα Παγουλάτου
Ζητείται εργαζόμενος, νέος, ευέλικτος, ενοικιαζόμενος…
Οι διαρροές από το πόρισμα της επιτροπής Κουκιάδη, πρώην ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ που συνεργάζεται με το Υπουργείο Απασχόλησης, αναζωπύρωσαν τη συζήτηση για την ευελιξία της εργασίας. Η επιτροπή αναζητεί τρόπους να εφαρμόσει στην ελληνική αγορά εργασίας την ευρωπαϊκή κατεύθυνση της flexicurity (flexibility + security = ευελιξία + ασφάλεια). Όμως η ευελιξία, ακόμα και στις πιο ακραίες μορφές της, είναι ήδη εδώ. Συζητάμε με το Γιάννη Κουζή από το ΙΝΕ/ΓΣΕΕ, τη Δέσποινα Σπανού από την ΑΔΕΔΥ και με δύο νέες εργαζόμενες σε τηλεφωνικά κέντρα. Από διαφορετικές αφετηρίες όλες οι συζητήσεις καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα: ότι οι προωθούμενες πολιτικές μεγαλώνουν δραματικά την ανασφάλεια στην εργασία.
Το Δημόσιο πλέον ελαστικοποιείται
Δήλωση της Δέσποινας Σπανού, μέλους της Εκτελεστικής Γραμματείας της ΑΔΕΔΥ
Το θέμα των εργασιακών σχέσεων στο δημόσιο ανακύπτει και πάλι από την έκθεση Κουκιάδη. Αυτό που θέλουν είναι να ελαστικοποιήσουν ακόμη περισσότερο τις εργασιακές σχέσεις στο Δημόσιο – που έχουν ήδη ελαστικοποιηθεί. Η συντριπτική πλειοψηφία των νέων προσλήψεων είναι με συμβάσεις έργου ή εργαζομένων στα προγράμματα stage.
Οι συμβασιούχοι έργου, οι οποίοι πλέον υπερβαίνουν τις 100.000 στο Δημόσιο και στους δήμους, είναι άνθρωποι ανασφάλιστοι που κάνουν αγγαροδουλειές. Δηλαδή, αναλαμβάνουν να κάνουν ένα έργο, αλλά επί της ουσίας δεν το κάνουν. Στη σύμβασή τους αναφέρεται ότι δεν έχει υποχρέωση το κράτος να τους ασφαλίζει, επομένως, αν θέλουν ασφάλιση, πρέπει να τη φροντίσουν μόνοι τους. Τους προσλαμβάνουν μ’ αυτόν τον τρόπο για να γλιτώνουν την περίθαλψη και την οποιαδήποτε κατοχύρωση και γιατί είναι εκτός ΑΣΕΠ, δηλαδή “όμηροι” που προσλαμβάνονται από τον εκάστοτε υπουργό ή βουλευτή που έχει πρόσβαση στη συγκεκριμένη σύμβαση. Ασφαλώς, δεν υπάρχει καμία οργάνωση αυτών των ανθρώπων, αλλά ακόμη και να υπήρχε, είναι τόσο εξαρτημένοι από τον κυβερνητικό παράγοντα για την ανανέωση της σύμβασής τους ή από υποσχέσεις για μονιμοποίηση, που ο μόνος δρόμος που δεν βλέπουν είναι αυτός του αγώνα.
Η δεύτερη περίπτωση είναι των εργαζομένων stage. Η κυβέρνηση, για να φανεί ότι περιορίζει την ανεργία και, φυσικά, για να μην επιβαρύνεται με την ασφάλισή τους –γιατί οι εργαζόμενοι με stage έχουν μόνο περίθαλψη– έχει προσλάβει χιλιάδες τέτοιους εργαζόμενους, των οποίων οι συμβάσεις μπορεί να φτάνουν και τους 30 μήνες. Αυτοί υπάρχουν σε όλα τα υπουργεία, σε όλες τις υπηρεσίες – μόνο το ΙΚΑ έχει γύρω στους 4.000 εργαζόμενους που δουλεύουν έτσι. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα και στην υπηρεσία, διότι πρόκειται για έναν κόσμο που δουλεύει προσωρινά.
Ελαστικές μορφές βέβαια είχαμε και στο παρελθόν. Η μερική απασχόληση στο Δημόσιο ψηφίστηκε επί ΠΑΣΟΚ για να καλυφθούν, τάχα, γυναίκες. Καταλαβαίνετε ποια αντίληψη προωθήθηκε: ότι η γυναίκα είναι προσωρινή, στο περιθώριο της εργασίας, με ελάχιστη αμοιβή – γιατί μιλάμε για 400 ευρώ. Πρόκειται για μια κατάσταση που δημιουργεί πρόβλημα και στο Δημόσιο, γιατί υπάρχει το θέμα της αστικής ευθύνης, η ευθύνη απέναντι στην υπηρεσία και απέναντι στον πολίτη, υπάρχει το θέμα της υπογραφής… Μπορεί να μιλάμε για νεότερο προσωπικό και σίγουρα για παιδιά με δυνατότητες, αλλά έτσι δεν μπορεί να λειτουργήσει το Δημόσιο. Και, κατά δεύτερον, δημιουργούνται τεράστια προβλήματα για τα ταμεία, δεδομένου ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι ασφαλισμένοι κι έτσι χάνονται σημαντικές εισφορές.
Το ζήτημα είναι να καταλάβει και ο παλιός συνάδελφος ότι το θέμα των εργασιακών σχέσεων αφορά και τον ίδιο σε σχέση με τα δικαιώματά του και ασφαλώς και το μέλλον των παιδιών του. Δεν είμαστε μόνοι μας και σε μια κοινωνία οφείλουμε να έχουμε αλληλεγγύη για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε όλοι μαζί.
Τα σύγχρονα κάτεργα των τηλεφωνικών κέντρων
Συζήτηση με τη Μαρία και τη Δήμητρα, εργαζόμενες σε τηλεφωνικό κέντρο τράπεζας.
Περιγράψτε μας λίγο την καθημερινότητα στη δουλειά σας. Ποια είναι τα βασικά προβλήματα;
Μ: Δουλεύουμε σε call-center τράπεζας. Είναι κέντρο εξυπηρέτησης πελατών, αλλά έχει συγχρόνως να κάνει με πωλήσεις. Είναι 24ωρο τμήμα, 365 μέρες το χρόνο κ.λπ. Οι βάρδιες είναι κυλιόμενες και αλλάζουν ανά μήνα, αλλά το πρόγραμμα το μαθαίνεις τελευταία στιγμή. Ούτε 10 μέρες πριν. Δεν μπορείς να οργανώσεις ποτέ διακοπές – το Πάσχα, ας πούμε, εγώ θα δουλεύω. Τα τηλέφωνα δε σταματάνε ποτέ. Και δουλειά να μην έχεις, βρίσκουν τρόπους και κατευθύνουν στο τμήμα κόσμο, για να κάνεις πάντα πωλήσεις, να είναι απόλυτα παραγωγικοί οι χρόνοι σου. Να χαζέψεις δε γίνεται.
Κ: Έχεις μονίμως το ακουστικό στ’ αυτί, δεν μπορείς να σηκωθείς, τα διαλείμματα είναι πολύ συγκεκριμένα δεκάλεπτα σε συγκεκριμένο χρόνο –αν κάνεις 11 λεπτά σε παίρνουν τηλέφωνο και σου τη λένε, “είσαι 11 λεπτά διάλειμμα, μπες”– κ.λπ. Είναι δύσκολο, γιατί έχεις ν’ αντιμετωπίσεις μονίμως κόσμο που είναι αγχωμένος ή τρέχει ή δεν έχει χρόνο, κι εσύ πάντα πρέπει να είσαι πολύ εξυπηρετικός και να κάνεις και τις πωλήσεις αλλά να κάνεις και δεκαπέντε χιλιάδες άλλα πράγματα εμβόλιμα.
Μ: Εμένα κυρίως με ενοχλεί ότι δεν μπορείς να σταματήσεις πέντε λεπτά να αφεθείς λιγάκι, να ηρεμήσει το κεφάλι σου – πρέπει συνέχεια να δέχεσαι τη μία κλήση πίσω απ’ την άλλη, και να είσαι και ευχάριστος! Μας κάνουνε και παρατηρήσεις γι’ αυτό: υπάρχει αξιολόγηση κάθε μήνα, όπου παίρνουνε δειγματικά δέκα κλήσεις και σου λένε “εδώ ήσουν απότομος”, “εδώ δεν πούλησες”, “εδώ έκανες”, “εδώ δεν έρανες”, και μπορεί και να μην πάρεις το bonus άμα δεν πιάσεις το στόχο. Η δουλειά δε σταματάει ποτέ. Είτε πας πρωί, είτε πας απόγευμα, είτε πας τα χαράματα, συνέχεια θα ‘χεις δουλειά. Δεν ξέρω πώς γίνεται αυτό. Και οτιδήποτε θέλει η τράπεζα να εφαρμόσει, το εφαρμόζει πρώτα από ‘κει. Δηλαδή, βγάλε στατιστικά, μέσα στη φούρια, πάτα το λόγο για τον οποίο σε πήρανε τηλέφωνο, κάνε εκατό χιλιάδες πράγματα τα οποία αξιολογούνται και αυτά. Στο τέλος σου λέει “α, εκεί δεν πήγες καλά”, “δεν έστειλες κόσμο να σε αξιολογήσει”, τέτοια πράγματα. Κάποια πράγματα σου διαφεύγουνε, δεν γίνεται να τα κάνεις όλα.
Υπάρχει περιθώριο μέσα στη δουλειά να συζητήσετε με τους συναδέλφους; Ο σύλλογος έχει έρθει ποτέ να δει πώς δουλεύετε, να μιλήσει μαζί σας;
Κ: Είναι πολύ δύσκολο γιατί δεν μπορείς, εφόσον μιλάς με τον πελάτη, να μιλάς και με τον διπλανό σου. Κι άμα δεν μιλάς εσύ, θα μιλάει ο διπλανός. Και τα διαλείμματα δεν τα παίρνουν όλοι μαζί, μπορεί να βγεις διάλειμμα και να ‘σαι μόνος σου. Και πέρα απ’ αυτό, ακριβώς επειδή δεν γνωρίζεσαι και με τον άλλο ουσιαστικά, δεν ξέρεις και πόσα σε παίρνει να του πεις και τι μπορείς να συζητήσεις. Δεν υπάρχει περιθώριο να φτιαχτούν σχέσεις.
Μ: Καμία σχέση δεν υπάρχει. Δεν προλαβαίνεις να μιλήσεις με κανέναν, με το που πας ν’ ανοίξεις κάποιο θέμα σίγουρα θα ‘ρθει γραμμή, το κόβεις το θέμα επί τόπου, μετά δεν υπάρχει περίπτωση να το ξαναπιάσεις – καταντάει και γελοίο… Ένα διακεκομμένο πράγμα. Ο σύλλογος, τουλάχιστον στο τμήμα μας, έρχεται μόνο να μοιράσει φυλλάδια. Αλλά ακριβώς επειδή είναι η δουλειά έτσι και να θες να τους μιλήσεις κατ’ ιδίαν, μπορεί να μην προλάβεις. Και δεν μπορείς να σηκωθείς και να φύγεις αν δεν έχεις διάλειμμα. Όσο για συνελεύσεις, δε γίνονται. Ούτε καν για το ασφαλιστικό.
Κ: Και όταν πας και τους μιλάς, είναι στη φάση “πω, πω εσείς εκεί τι συνθήκες είναι αυτές που έχετε…” – στην ουσία δηλαδή σε κοροϊδεύουν μες στα μούτρα σου, σαν να σου λένε “καημένο παιδί, κι εσύ τι τραβάς”. Και δεν μιλάς με κάποιον άσχετο, υποτίθεται ότι μιλάς με το σύλλογο. Έχουνε παραιτηθεί απ’ αυτό το θέμα τελείως. Απλά έρχονται, αφήνουν ένα χαρτί και φεύγουνε.
Είναι εντυπωσιακό, γιατί υπάρχουν χιλιάδες κόσμου που δουλεύουνε σ’ αυτά τα call-center – και δεν υπάρχει καμιά συνδικαλιστική κίνηση..
Κ: Είναι και κάτι σχετικά καινούργιο βέβαια. Κι είναι λογικό να μην έχει αναπτυχθεί ακόμα κάτι τέτοιο. Κι επίσης δεν μπορεί εγώ που δουλεύω σε call-center, κι ας είμαι σε τράπεζα, να υπάγομαι μόνο στην ΟΤΟΕ, να περιμένω μόνο από το σύλλογο της τράπεζας. Γιατί είναι εντελώς διαφορετική η φύση της δουλειάς. Πιο πολλά κοινά έχω μ’ έναν που δουλεύει σ’ ένα call-center, σε τηλεφωνική εταιρία, για παράδειγμα. Θα ‘πρεπε, δηλαδή, να γίνει κάτι κλαδικό, να γίνει μια οργάνωση σε επίπεδο call-center, ανεξάρτητα με το πού είσαι, σε τι οργανισμό, γιατί πλέον οι περισσότερες επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες –ο τριτογενής τομέας, που λένε– έχουν κι ένα call-center, μια εξυπηρέτηση πελατών. Δεν μπορεί αυτοί που δουλεύουν στο 11888 να έχουν κοινά μ’ αυτούς που δουλεύουν στα γραφεία του ΟΤΕ, για παράδειγμα.
Ας πούμε ότι ο συνδικαλισμός αυτή τη στιγμή δεν έχει διάθεση να κάνει κάτι. Εσείς, σαν εργαζόμενοι, εκτιμάτε ότι μπορεί να ξεκινήσει κάτι απ’ τα κάτω;
Μ: Υπάρχουν πολλά προβλήματα, άρα θεωρώ ότι θα μπορούσαν να βρεθούν άνθρωποι ώστε να οργανωθεί λίγο το ζήτημα, αλλά δεν ξέρω – εξαρτάται και σε τι χώρο είσαι. Στην τράπεζα, για παράδειγμα, δουλεύει και κόσμος που νομίζει ότι είναι στο πρώτο σκαλί για την επαγγελματική ανέλιξη. Άλλης κουλτούρας κόσμος, που δεν σκέφτονται κάτι τέτοιο σαν λύση, βρίσκουν τη λύση στη λογική “θα μεγαλοπιαστώ εγώ”, “θα κάνω εγώ την καριέρα μου”. Υπάρχουν άλλοι τομείς, όπου ίσως είναι πιο πρόσφορο το έδαφος για κάτι τέτοιο.
Κ: Θα συμφωνήσω κι εγώ. Είναι κατά κύριο λόγο άνθρωποι ηλικιών από 25 μέχρι 35 οι οποίοι δεν είναι, ας πούμε, τύπου γενιά Πολυτεχνείου, όπου είχε αναπτυχθεί μια σκέψη αντίδρασης, είναι παιδιά – και εγώ μαζί– που διακρίνονται από μια αβουλία, σκέφτονται “δεν ξέρω τι να κάνω, δεν ξέρω πώς να το διεκδικήσω, φοβάμαι”. Είναι πάρα πολλά πράγματα τα οποία σε κάνουνε να λες “εντάξει, έτσι είναι το πράγμα”. Δεν έχεις πού να απευθυνθείς, δεν ξέρεις πώς να κινηθείς. Υπάρχουν χιλιάδες προβλήματα εκεί μέσα, πρακτικά τελείως, όχι φιλοσοφικά. Τα οποία απαιτούν άμεση επίλυση. Δηλαδή δεν μπορείς να την κάνεις αυτή τη δουλειά πάνω από δύο χρόνια, δυόμισι, δε γίνεται.
Μ: Ξέρω μια κοπέλα η οποία δουλεύει στη Vodafone. Στη Vodafone έχει σύμβαση αορίστου, είναι δηλαδή μόνιμη, κι η Vodafone είναι υποχρεωμένη να την έχει να δουλεύει μίνιμουμ πέντε ώρες την εβδομάδα. Το πρωί πηγαίνει στη δουλειά: “σήμερα θα κάτσεις πέντε ώρες”, “σήμερα θα κάτσεις οκτώ”, “σήμερα δε σε θέλουμε, μία ωρίτσα και φύγε”. Και πληρώνεται ανάλογα με πόση ώρα δουλεύει. Και σε εμάς υπάρχουν μόνιμοι 4ωρίτες, 6ωρίτες που περιμένουν να γίνουν 8ωρίτες, δηλαδή πραγματικοί όμηροι.
Ευέλικτος εργαζόμενος = περισσότερα κέρδη για τους εργοδότες
Συνέντευξη με τον Γιάννη Κουζή, επιστημονικό συνεργάτη του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ
Το τελευταίο διάστημα γίνεται πολλή συζήτηση για την προώθηση της flexicurity, με αφορμή τις διαρροές του πορίσματος της επιτροπής Κουκιάδη. Πώς ερμηνεύετε εσείς αυτό τον όρο με βάση τις τάσεις που προδιαγράφει για την εργασία;
Αυτός ο όρος παραπέμπει στην ανάγκη της ευελιξίας της εργασίας, που επειδή μέχρι τώρα οι πρακτικές της εφαρμογές συνοδεύονται από σημαντικές αρνητικές παρενέργειες, επιχειρείται να δεθεί με δικαιώματα που αφορούν εκείνους τους εργαζόμενους που κατά πρώτο λόγο πλήττονται από την ευελιξία. Είναι ένα ζήτημα κατά πόσο υπάρχει δυνατότητα ισόρροπης σχέσης ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους που συνθέτουν τη flexicurity. Η Πράσινη Βίβλος πλέον μπαίνει σε μια λογική κατά την οποία το εργατικό δίκαιο αρχίζει και αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά του, εισάγοντας όλο και περισσότερο στοιχεία που συναντάμε στο δίκαιο του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων, στο εμπορικό δίκαιο. Έτσι πηγαίνουμε από το εργατικό δίκαιο σε ένα δίκαιο της απασχόλησης. Αυτό σημαίνει ότι μειώνονται δικαιώματα από αυτήν την τυπική απασχόληση που γνωρίζαμε και έχουμε σύγκλιση δικαιωμάτων με τους ευέλικτα εργαζόμενους, και αυτό συνδέεται και με μια άλλη πλευρά της ευελιξίας: την ευελιξία των απολύσεων. Τώρα, για ποιο λόγο δίνεται αυτή η έμφαση το τελευταίο διάστημα; Είναι γιατί υπάρχει μια ανάγκη των επιχειρήσεων να ενισχύσουν την ευελιξία με στόχο τη μείωση του κόστους εργασίας και, βεβαίως, λόγω της αντίδρασης που συναντούν χρειάζεται αυτή η ευελιξία να ντυθεί με ένα πλαίσιο δικαιωμάτων. Το κύριο ερώτημα είναι: ενόσω επιχειρεί κανείς να ενισχύσει την ευελιξία, μπορεί να δημιουργήσει όρους ασφάλειας;
Και ειδικά στην ελλαδική περίπτωση όπου το κράτος πρόνοιας είναι σχεδόν ανύπαρκτo….
Για το ότι επιχειρείται να εφαρμοστούν αυτά τα συστήματα στην Ελλάδα, πρέπει να πούμε το εξής: στην Ελλάδα, υπάρχουν νόμοι οι οποίοι τα τελευταία 18-20 χρόνια κινούνται όλο και περισσότερο στη λογική της διευκόλυνσης της ευελιξίας. Τόσο για την ευελιξία στην απασχόληση, τις ελαστικές διευθετήσεις του εργάσιμου χρόνου, όσο και για την ευελιξία των αμοιβών. Παρ’ όλα αυτά, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες το νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει την ευελιξία στην Ελλάδα είναι ελλιπές. Επομένως, θα μπορούσαμε να πούμε να ενισχυθεί αυτό το πλαίσιο, αν θέλουμε να ενισχύσουμε την πλευρά της ασφάλειας και όχι της ευελιξίας. Και να κατοχυρώσουμε και να ενισχύσουμε τα δικαιώματα σε αυτούς οι οποίοι δουλεύουν με τέτοιο καθεστώς. Να έχουν ωρομίσθιο προσαυξημένο, για παράδειγμα, γιατί ξέρω ότι στον μερικά απασχολούμενο αλλάζουν τα φώτα στην ένταση εργασίας. Πάνε με το 6ωρο να του βγάλουν 8ωρο. Άρα το ωρομίσθιό του θα πρέπει να το αυξήσεις 25%, ώστε να το σκεφτεί ο εργοδότης, και μετά θα δούμε αν στο Μαρινόπουλο και στο Βασιλόπουλο το 80% θα είναι μερικά απασχολούμενοι.
Στις περισσότερες χώρες το νομικό πλαίσιο για τους νέους εργαζόμενους χαλαρώνει, αλλοιώνεται. Σε μια περίοδο που ήταν περιθωριακή η λειτουργία της μερικής απασχόλησης είχαμε πιο αυστηρές νομοθεσίες. Αυτό μας βάζει σε σκέψεις.
Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα παραδείγματα όπου βλέπουμε η νομοθεσία να καταστρατηγείται;
Η πρόσκαιρη απασχόληση είναι ένα παράδειγμα. Από τη νομοθεσία πρέπει να δικαιολογείται ότι η εργασία είναι προσωρινή. Εδώ βλέπουμε ότι έχει γεμίσει η αγορά με συμβόλαια ορισμένου χρόνου τα οποία κάθε άλλο παρά δικαιολογούν προσωρινή εργασία. Αυτό έχει εκτινάξει τη μερική απασχόληση σε ένα 14-15% του μέσου ευρωπαϊκού επιπέδου. Οι Ισπανοί, για παράδειγμα, έχουν 34% προσωρινή απασχόληση, και αυτό είναι ένα ζήτημα για το αν αυτό που λέει η νομοθεσία, ότι η προσωρινή απασχόληση αφορά μόνο προσωρινές εργασίες, έχει ή όχι βάση.
Τελικά προκύπτει ότι οι ελαστικές μορφές εργασίας έχουν επεκταθεί πολύ και αντίστοιχα προσαρμόζεται και η νομοθεσία. Τότε τι επιπλέον επιδιώκουν με τη flexicurity;
Αυτό για το οποίο νομίζω ότι κόπτονται σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες και φαίνεται να κόπτεται και η Κομισιόν, είναι μια αλλαγή του τρόπου λειτουργίας του συστήματος των απολύσεων, που αφορά και το ατομικό και το ομαδικό σύστημα. Στο μεν ατομικό, το βασικό είναι η μείωση του κόστους της αποζημίωσης που καταβάλλεται ή ακόμα και η άρση της αιτιολόγησης της απόλυσης. Εμείς, για παράδειγμα, έχουμε πρόταση, και την έχουμε καταθέσει σαν συνδικαλιστικό κίνημα και σαν ινστιτούτο: να έχουμε αιτιολογημένες απολύσεις. Είναι στην αντίθετη κατεύθυνση με την τάση που υπάρχει. Όταν μιλάμε για τις ομαδικές απολύσεις είναι μια διαδικασία που απαιτεί γραφειοκρατία και χρόνο – κάνω λοιπόν ελεύθερα ατομικές απολύσεις αυξάνοντας το όριο και όταν θέλω να το υπερβώ τότε μπαίνω σε αυτή τη διαδικασία. Άρα λοιπόν το ζητούμενο είναι να είναι πιο ελεύθερες οι ατομικές απολύσεις και οι ομαδικές απολύσεις να είναι η έσχατη των λύσεων.
Το θέμα είναι ότι αυτή η ευελιξία είναι σε αντίθεση με οποιαδήποτε πολιτική προστασίας του εργαζόμενου.
Παίρνοντας εμπειρίες από τη Δανία, εκεί όπου λειτουργεί το σύστημα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι σε αυτή τη συγκεκριμένη χώρα υπάρχει ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος, υπάρχει ισχυρή φορολογία κυρίως προς τις επιχειρήσεις –46%, ενώ στην Ελλάδα είναι 15,5%–, συν το γεγονός ότι η συμβολή των φορολογικών εσόδων στο ΑΕΠ είναι κοντά στο 50%, ενώ στην Ελλάδα είναι μόνο 35%. Θέλω να πω ότι υπάρχουν πόροι οι οποίοι χρησιμοποιούνται αφενός μεν για να καλύψουν τον άνεργο για ένα μακρό χρονικό διάστημα –μέχρι 4 χρόνια– με αναπλήρωση μισθού της τάξης του 90%. Αυτό το διάστημα υπάρχει ένα αποτελεσματικό σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης το οποίο περνάει ο άνεργος και τον επανεντάσσει, θα λέγαμε σε έναν ικανοποιητικό βαθμό, σε σχέση με αυτό που επιζητεί. Εδώ μιλάμε για μια τελείως διαφορετική κατάσταση. Μιλάμε για μια χώρα που δεν υπάρχουν πόροι, το κοινωνικό κράτος είναι σοβαρά ελλειμματικό, η μακρόχρονη ανεργία δεν επιδοτείται, το ποσοστό αναπλήρωσης της ανεργίας είναι στο 50% περίπου και δεν υπάρχει σύστημα κατάρτισης… Στην Ελλάδα έχουμε το μικρότερο ποσοστό ομαδικών απολύσεων στην Ευρώπη, 2%, αλλά αφορά επιχειρήσεις που έχουν πάνω από 200 άτομα. Πόσες είναι αυτές; 2% είναι το ποσοστό των επιχειρήσεων με πάνω από 20 άτομα! Και να λάβουμε υπόψη μας ότι στο υπόλοιπο 98% δεν ισχύει ο θεσμός των ομαδικών απολύσεων, που σημαίνει ότι σε μια επιχείρηση 19 εργαζόμενων ο εργοδότης μοιράζοντας 19 ατομικές απολύσεις έχει ξεμπερδέψει – αναιτιολόγητα τους απολύει όλους σε μια μέρα. Σε θέματα επαγγελματικής κατάρτισης τώρα. Λειτουργεί η επαγγελματική κατάρτιση σαν ένας τρόπος απορρόφησης των κονδυλίων, σαν ένας τρόπος μια έμμεσης επιδότησης στην ανεργία, χρησιμοποιείται για να μειώσει τεχνητά την ανεργία, γιατί αυτός που συμμετέχει στην κατάρτιση δεν θεωρείται άνεργος. Αυτό δεν είναι μια σοβαρή αντιμετώπιση του συγκεκριμένου ζητήματος.
Απομένει μια ελάχιστη ασφαλιστική δικλείδα σε αυτό το ελλειμματικό κράτος, και αυτή είναι ότι προβλέπεται υψηλός αριθμών μηνών που αναλογούν σε αποζημίωση απόλυσης. Και αν γίνεται συζήτηση προκειμένου αυτό το πράγμα να περιοριστεί, τότε θεωρώ ότι είναι επικίνδυνη οποιαδήποτε τέτοια συζήτηση. Βέβαια, το συνδικαλιστικό κίνημα είναι αυτό που θα κρίνει αν θα συζητήσει ή όχι. Και αφού μιλάμε για απολύσεις και flexicurity αλά Δανία, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι οι Δανοί έχουν 85% συμμετοχή στο συνδικαλισμό και ότι αυτά τα ζητήματα τα περνάνε μέσα από τις συλλογικές συμβάσεις. Εδώ ο συνδικαλισμός δεν είναι ούτε στο 30% – στον ιδιωτικό τομέα δεν φτάνει ούτε το 15%. Και ο ιδιωτικός τομέας είναι που βάλλεται κυρίως, και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη.
Η πραγματικότητα είναι ότι το συνδικαλιστικό κίνημα δεν έχει να επιδείξει καμιά προσπάθεια αντίδρασης απέναντι στις πολιτικές ευελιξίας. Κι επιπλέον είναι εκτεταμένο το φαινόμενο πολλά σωματεία να μη δέχονται τους ευέλικτα απασχολούμενους.
Οι ευέλικτα εργαζόμενοι δεν έχουν συνδικαλιστική κάλυψη. Δεν μπορεί να πηγαίνεις σε μεγάλες κρατικές τράπεζες και να έχουν δανεισμένους κι εκεί το συνδικαλιστικό κίνημα να μην κάνει τίποτα. Αυτούς τους εργαζόμενους πρέπει να κοιτάξεις να τους προστατέψεις και να τους βάλεις μέσα στα σωματεία, να πάψει και αυτός ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους εργαζόμενους. Γιατί εύλογα, όσο υπάρχουν αυτές οι αποστάσεις ανάμεσα στην τυπική και στην ευέλικτη εργασία, ενισχύονται και οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στους εργαζόμενους. Αντίθετα, αν οι εργαζόμενοι βλέπουν ότι το σωματείο κοιτάει να βελτιώσει τα δικαιώματά τους, ότι υπάρχει ένα μέτωπο της εργασίας ανεξάρτητα από τις επιμέρους μορφές με τις οποίες ο καθένας δουλεύει, θα συμμετέχουν. Σήμερα το 30% των εργαζόμενων στην Ευρώπη είναι ευέλικτοι. Δηλαδή τους χαρίζεις αυτούς και λες επειδή είσαστε ευέλικτοι μη συνδικαλίζεστε, μη διεκδικείτε;
Επιμέλεια: Μαρία Γασπαρινάτου
Κατακόκκινες Πρωτομαγιές σαν το αίμα
Πολλές γιορτές της εργατικής τάξης έχουν βαφτεί με αίμα, τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς. Σε αυτή την σελίδα του αφιερώματός μας παρουσιάζουμε τις πιο σημαντικές Πρωτομαγιές στη χώρα μας αλλά και μια συνέντευξη του Μανώλη Γλέζου για την εκτέλεση του αδελφού του από τους ναζί κατακτητές το Μάη του 1944.
Σημαντικοί σταθμοί της Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα
1η Μάη 1893: Η εργατική Πρωτομαγιά γιορτάζεται για πρώτη φορά από οπαδούς του σοσιαλιστή Στ. Καλλέργη. Τον επόμενο χρόνο γιορτάζεται από όλες τις σοσιαλιστικές οργανώσεις που υπήρχαν τότε.
1η Μάη 1911: Γιορτάζεται η Πρωτομαγιά στη Θεσσαλονίκη με πρωτοβουλία της Φεντερασιόν. Απεργούν 12.000 εργάτες και διαδηλώνουν μέσα σε κλίμα γενικού ενθουσιασμού.
1η Μάη 1919: Η ΓΣΕΕ, που έχει δημιουργηθεί λίγους μήνες πριν, κηρύσσει πανεργατική απεργία με αιτήματα την καθιέρωση του 8ωρου και των κοινωνικών ασφαλίσεων, αυξήσεις στους μισθούς και στα μεροκάματα, την αναγνώριση της ΕΣΣΔ και την ανάκληση των ελληνικών στρατευμάτων από την Ουκρανία. Η κυβέρνηση παίρνει στρατοκρατικά μέτρα.
1η Μάη 1924: Οι εργαζόμενοι της Αθήνας και του Πειραιά, παρά τις απαγορεύσεις της αντιλαϊκής κυβέρνησης του Αλ. Παπαναστασίου, οργάνωσαν μεγάλη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση με την ευθύνη του τότε ΣΕΚΕ. Στην αγωνιστική αυτή συγκέντρωση ο στρατός, με διαταγή της κυβέρνησης, χτύπησε τους διαδηλωτές, δολοφόνησε τον τσαγκάρη Παρασκευαΐδη και τραυμάτισε άλλους 12, ενώ οι συλλήψεις έφτασαν τις 50.
1η Μάη 1929: Η κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου απαγόρευσε τις συγκεντρώσεις για τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς. Εξαπέλυσε ένα κύμα τρομοκρατίας σε Αθήνα, Πειραιά αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Συνέλαβε προληπτικά 400 εργάτες, κατάσχεσε τα φύλλα του “Ριζοσπάστη”. Ο λαός της Αθήνας δεν έμεινε απαθής. Απάντησε με συγκεντρώσεις σε διάφορα σημεία της Αθήνας. Έγιναν αγωνιστικές εκδηλώσεις σε Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Αγρίνιο, Ξάνθη, Δράμα κ.ά.
1η Μάη 1936: Τα γεγονότα του Μάη του 1936 αποτελούν μια απ’ τις ηρωικότερες σελίδες του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα. Η Πρωτομαγιά βρίσκει σε απεργιακές κινητοποιήσεις όλη τη χώρα. Περίπου 40.000 καπνεργάτες απεργούν σε Θεσσαλονίκη, Βόλο, Ξάνθη, Δράμα, Καβάλα ζητώντας εφαρμογή της συλλογικής σύμβασης. Στην Αθήνα απεργούν 15.000 εργάτες, στον Πειραιά 16.000, στο Ηράκλειο 5.000, στην Πάτρα 3.000, στη Μυτιλήνη 1.500.
Η συγκέντρωση 15.000 απεργών στις 8 Μάη στη Θεσσαλονίκη χτυπήθηκε από την αστυνομία. Στις 9 Μάη, ο λαός της Θεσσαλονίκης ξεχύθηκε στους δρόμους της πόλης για να καταγγείλει την τρομοκρατία του Μεταξά. Οι εργατικές ενώσεις δήλωσαν ότι θα εκπροσωπήσουν τους καπνεργάτες. Για πρώτη φορά μετά από χρόνια, πραγματοποιήθηκε το Ενιαίο Μέτωπο Πάλης.
Στην Πλατεία Ελευθερίας συγκεντρώθηκε λαός. Η χωροφυλακή έβαλλε με οπλοπολυβόλα πάνω στο πλήθος, δολοφονώντας 25 και τραυματίζοντας 300 εργάτες. Οι απεργοί βούτηξαν τα μαντίλια στο αίμα των νεκρών και διαδήλωσαν φωνάζοντας “Κάτω οι δολοφόνοι”, “Να φύγει η κυβέρνηση Μεταξά”.
Στις 10 Μάη, μέσα σε κατάσταση πολιτικού ξεσηκωμού, έγινε η κηδεία των νεκρών αγωνιστών, που την ακολούθησαν 150.000. Ο Ρίτσος, συγκλονισμένος, γράφει τον “Επιτάφιο”.
Στις 13 Μάη, στην πανελλαδική 24ωρη απεργία αλληλεγγύης στο λαό της Θεσσαλονίκης συμμετείχαν 500.000 εργαζόμενοι.
1η Μάη 1942: Στις πιο δύσκολες συνθήκες της γερμανοφασιστικής κατοχής, όπου η απεργία απειλούνταν με θάνατο, πάνω από 1.500 εργάτες και 4 μηχανουργεία κατέβηκαν σε απεργία. Απέργησαν οι σιδηροδρομικοί, οι εργάτες του καπνεργοστασίου Παπαστράτος και στην Ελευσίνα κατέβηκαν σε απεργία 120 εργάτριες και εργάτες της ελαιουργίας.
1η Μάη 1944: Την Πρωτομαγιά, οι χιτλερικοί κατακτητές, σαν αντίποινα για την εκτέλεση ενός Γερμανού στρατηγού, εκτελούν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής 200 κομμουνιστές. Τους είχε παραδώσει στους χιτλερικούς η φασιστική δικτατορία του Μεταξά. Οι 200 αγωνιστές, προτού τους σκοτώσουν, στην ερώτηση αν έχουν τίποτα να πουν, απαντούν: “Ζήτω η Ελλάδα”, “Ζήτω η λευτεριά”.
Μεγάλη η πίκρα του λαού, μεγάλη η δύναμη των κομμουνιστών. Την επόμενη μέρα, οι δρόμοι της Καισαριανής γέμισαν με λουλούδια και συνθήματα ενάντια στους κατακτητές και τους εδώ υπηρέτες τους.
“Τότε ήμασταν αποφασισμένοι για θάνατο”
Συνέντευξη με τον Μανώλη Γλέζο
Μανώλη, θα ήθελα να μας πεις δυο λόγια για τον αδελφό σου.
Ο Νίκος Νικολάου Γλέζος ήτανε παιδί κοιλάρφανο, δηλαδή είχε πεθάνει ο πατέρας του όταν γεννήθηκε, και γι’ αυτό πήρε και τ’ όνομα του πατέρα μου. Και τ’ όνομά του ήταν Νίκος Νικολάου Γλέζος. Γεννήθηκε στην Παροικιά της Πάρου κι έζησε τα παιδικά του χρόνια, μέχρι 10 χρονών, στο Απεράθου της Νάξου. Μετά ήρθαμε όλη η οικογένεια στην Αθήνα, όπου, για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα της ζωής, δούλεψε φαρμακοϋπάλληλος τέσσερα χρόνια περίπου. Όταν τελείωσε το γυμνάσιο πέτυχε στις εξετάσεις της Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Ήτανε σπουδαστής της Μαράσλειου Παιδαγωγικής Ακαδημίας και πήρε μέρος στην Αντίσταση από το 1942. Έγινε μέλος του ΕΑΜ Νέων, μέλος της ΟΚΝΕ, μέλος της ΕΠΟΝ και στη συνέχεια του ΚΚΕ, όπου δούλευε σε μια ειδική μονάδα που συνεργαζότανε με την αστυνομία πόλεων Αθηνών και οργανωμένη στο ΕΑΜ. Στις 14 Απριλίου τον συνέλαβαν στην πλατεία Συντάγματος.
Τον συνέλαβαν σε μπλόκο;
Όχι, με προδοσία, μαζί με άλλους δυο που δουλεύανε στην ίδια ομάδα. Από τους άλλους δυο ο ένας, ο Γιώργης Ανδρεάκος, ήτανε ο γνωστός υπενοματάρχης που βοήθησε στην απόδραση των κομμουνιστών της Σωτηρίας, και ο άλλος ήτανε ο Ηλίας ο Λιβιεράτος. Δυστυχώς τους συνέλαβαν πριν προλάβουν να πάρουν τον οπλισμό τους. Τον οπλισμό τον έπαιρναν από αστυνομικούς που δουλεύαν σε αστυνομικά τμήματα, δηλαδή ο οπλισμός τους ήταν μες στα αστυνομικά τμήματα και τους τον έδιναν οι αστυνομικοί. Και πριν προλάβει ο αστυφύλακας να τους δώσει τον οπλισμό, από προδοσία τους συνέλαβαν. Τους πήγανε πρώτα στο πρώτο αστυνομικό τμήμα Λέκκα. Εκεί ήρθαν και τους παρέλαβαν οι γερμανοτσολιάδες και τους βασάνισαν πάρα πολύ. Έκαναν αρκετές απόπειρες δραπέτευσης. Τελικά τους πήγανε στη φρουρά των ανακτόρων. Από ‘κει τον μεν Ανδρεάκο τον παρέλαβε η χωροφυλακή, επειδή είχε τις σχέσεις του με τους χωροφύλακες, τον βασάνισε, και τον πέταξε από το κτίριο της γενικής ασφάλειας και τον σκότωσε. Μπορεί και να ‘ταν σκοτωμένος ήδη, πάντως πέταξαν το πτώμα του –όπως και της Ηλέκτρας Αποστόλου– στο δρόμο. Τον Νίκο τον παραδώσανε στους Γερμανούς, βασανίστηκε στην οδό Μέρλιν, από εκεί τον πήγανε στο Χαϊδάρι όπου τον έκλεισαν στο ειδικό μπλοκ των απομονώσεων, το μπλοκ 15. Στις 10 Μαΐου τον πήρανε μαζί με άλλους 91 αγωνιστές, ανάμεσα στους οποίους 10 γυναίκες, και τον εκτέλεσαν στην Καισαριανή. Πριν τον πάνε στην Καισαριανή έστειλε το μήνυμά του, που είναι σημαντικό και αποκαλύπτει την ιδεολογία της γενιάς εκείνης και την προσφορά, τη θυσία της. Το ουσιαστικό μέρος είναι καταγραμμένο και λέει “Σήμερα πάω για εκτέλεση” –δεν με πάνε δηλαδή, πάω? “Σήμερα πάω για εκτέλεση, πέφτοντας για τον ελληνικό λαό”.
Τώρα, στο βιβλίο που εκδίδουμε, έχουμε μαρτυρίες ανθρώπων που τον είδαν μέχρι και την τελευταία στιγμή στο Χαϊδάρι, και ανθρώπων που τον γνώρισαν, και όλοι τον χαρακτηρίζουν το γελαστό παιδί με την φοβερή ψυχραιμία που είχε. Μια ψυχραιμία δηλαδή άνευ προηγουμένου. Το ξέρω και προσωπικά.
Την Πρωτομαγιά δεν είχανε εκτελέσει τους 200 τότε στην Καισαριανή;
Την 1η του Μάη εκτελέσανε 200…
Και μετά άλλους 90;
Όχι, μετά στο μεσοδιάστημα μέχρι τις 10 Μαΐου εκτελούσανε τρεις, τέσσερις, πέντε, έξι, μες στο μεσοδιάστημα σχεδόν κάθε μέρα, και στις 10 Μαΐου εκτέλεσαν 92.
Εσύ τότε πού ήσουνα; Τα ήξερες αυτά ή τα έμαθες μετά;
Ήμουνα κρατούμενος στις φυλακές του Συγγρού. Μετά έμαθα το βασανιστήριο όλο που πέρασε. Δεν το ήξερα, από τη μάνα μου τα ‘μαθα, το τι τράβηξε. Και για την εκτέλεση, όλα αυτά τα ‘μαθα μετά. Όταν έμαθα παραδείγματος χάρη ότι έγινε η εκτέλεση των 200, έλεγα θα ‘ναι μέσα κι ο αδερφός μου. Περίμενα δηλαδή μες στους 200 θα ‘ναι μέσα κι ο Νίκος. Πέρασε λίγος καιρός, μετά ήρθε η μάνα μου και μου ‘πε ότι ήταν στους 92.
Τώρα σε ρωτάμε προσωπικά πράγματα, αλλά έχουν μια σημασία. Πώς αντιδρούσατε σ’ ένα τέτοιο νέο τότε; Σε μια τέτοια είδηση;
Κοίταξε, εκείνη την εποχή, ήμασταν όλοι όπως το γράφει κι ο Νίκος, πηγαίναμε για το θάνατο. Ήμασταν αποφασισμένοι για το θάνατο, δηλαδή δεν υπήρχε θέμα ολιγωρίας και τα λοιπά.
Αριστερά, φωτογραφία του Νίκου Γλέζου. Δεξιά, το σημείωμα που άφησε πηγαίνοντας για εκτέλεση. Ήταν γραμμένο στην άσπρη φόδρα του σκούφου του με μελανί μολύβι. Το πέταξε στη συμβολή της Ιεράς Οδού, Κωνσταντινουπόλεως και Μεγάλου Αλεξάνδρου, τη στιγμή που το μαύρο καμιόνι του θανάτου του τον μετέφερε από το Χαϊδάρι στην Καισαριανή για εκτέλεση μαζί με άλλους ενενήντα πατριώτες. Καθώς έβγαζε το κεφάλι του κάτω από την τέντα του αυτοκινήτου και πετούσε το μήνυμα, τον είδαν περίοικοι. Τον αναγνώρισαν, κι όταν η φάλαγγα του αυτοκινήτου προσπέρασε, έτρεξαν, πήραν το μήνυμα και το παρέδωσαν στην οικογένειά του.